Vandaag viert de meest spraakmakende schaatscoach van de voorbije decennia zijn zeventigste verjaardag. Jillert Anema vindt dat genoeg reden om er een paar dagen later (1 augustus) wat uitgebreider bij stil te staan en heeft het befaamde schaatscafé It Houtsje afgehuurd voor een feestje waarop ‘iedereen met een schaatslicentie’ welkom is.
Een groot misverstand. Het is dus 24 juli 1955 waarop Jillert Anema werd geboren, en niet de 27ste zoals al jaren staat vermeld op de lang niet altijd betrouwbare internet-encyclopedie Wikipedia. “Hoe die datum daar terecht is gekomen, geen flauw idee, maar ik vind het prima. Op die manier blijft het elk jaar lekker rustig met de felicitaties, haha.” Zo begint het vragen-halfuurtje dat we hebben afgesproken. Geen uitgebreide verhandelingen over schaatstraining, pieken of atleten beter maken, maar nu eens wat kwesties aansnijden waar de man die nooit een blad voor de mond neemt zelden naar wordt gevraagd.
70 jaar, Jillert! Heb je je ooit voorgenomen hoe oud je wilt worden, al heeft een mens daar niets over te zeggen?
Jillert Anema: “Als ik gezond blijf, wil ik nog wel even door hoor. Op dit moment hoef ik nog niet te stoppen, of er een eind aan maken. In het schaatsen mag ik er weer vier jaar aan plakken, dus da’s mooi. Gaat het om leeftijden, dan mik ik op die van de oudste mens. Want dan wil ik zo'n competitie ook winnen. Met mijn levensstijl denk ik echter dat het me niet zal lukken…”
Ben je blij met deze leeftijd?
“Leeftijd zegt me niets. Het is iets dat automatisch bij me is gekomen. Ik heb m’n best er niet voor gedaan. Ik moet wel zeggen dat ik het lijf wat beter zou willen hebben. Verleden jaar was ik op een golfbaan, maar wat ik ook probeerde, die stok (de club, red.) raakte de bal niet meer zoals ik dat wilde. Ik voelde overal stijfheid: de teloorgang van het lichaam. Dat was en is bij herhaling redelijk frustrerend.”
Je bent jarig op de dag dat Vincent van Gogh zichzelf neerschoot in 1890. Rond dat drama werd later een afscheidsbrief van hem gevonden, waarin hij stelde zich een mislukt mens te voelen. Heb jij daar ook weleens last van gehad?
“Om eerlijk te zijn heb ik deze vraag eerder gekregen en ben ik ’m gaan doornemen met mijn vrouw en mijn dochters. Ik zei dat er in mijn leven wel dingen zijn geweest die niet zijn gelukt. Het gevoel dat ik zelf mislukt ben, herken ik niet. Ik zou niet weten wat dat is. Mijn dames vertelden echter dat ze dondersgoed het gevoel kennen en dat ze er zeker tien tot twintig keer per jaar last van hebben. Dus wellicht is het iets vrouwelijks.”
Om van ‘Jillert 70’ een extra vrolijke party te maken, heeft de coach uit Bontebok voor vrijdag 1 augustus een muzikale live-act geregeld: in It Houtsje worden de gasten vanaf een uur of half elf getrakteerd op een gratis concert van de volgens Anema ‘enige, echte schaatsband’ Yme & The Farmbreakers, waartoe onder anderen de broers Tjerk en Hylke de Boer behoren. “Dat wordt iets speciaals, want ik heb begrepen dat de band voor het eerst eigen repertoire zal spelen”, aldus Anema, die bij gebrek aan de nodige adressen of social mediakanalen iedereen met een schaatslicentie uitnodigt voor zijn verjaardag. “Maar er geldt: vol is vol. Ik hoef geen cadeaus, geen toespraken. Het grootste geschenk is dat de mensen die komen er een leuk feestje van maken.”
Je bent niet alleen 70 jaar, je bent ook al 30 jaar ondergedompeld in de schaatswereld. Is dat de beste keuze geweest om je oorspronkelijke vakgebied – fysiotherapie – destijds te verlaten?
“Ik ben al langer dan dertig jaar actief in het schaatsen. Toen Thialf geopend werd - daar is een Polygoonfilmpje van – kwamen kinderen in beeld die hun schaatsen onderbonden. De tweede van rechts was ik. Vanaf dat moment wilde ik schaatser worden. Op een zeker moment belandde ik in de gewestelijke selectie waar ik volledig naar de kloten ben gegaan – overtraind. Ik dacht toen nog niet eigenwijs zijn, maar precies doen wat de trainer zegt.
“Na een training in Drachten zat ik op de vloer met mijn rug tegen de verwarming. Ik drukte op mijn bovenbenen en er verschenen overal blauwe plekken. Dit moet ik zelf doen, dat kan ik beter. En ik ben programma’s gaan maken, eerst voor mezelf. Door overal kennis te stelen, en alle cursussen te volgen die er bestonden op dat terrein, werd ik wijzer. Lieuwe de Boer, de trainer van het gewest, vroeg mij trainingsprogramma’s te schrijven voor de sprintselectie, in 1987 geloof ik. Bauke Jonkman en Tjerk Terpstra van het gewest reden zich die winter in de kernploeg. Zo werd ik programmaschrijver in deze sport. Geen dag spijt van gehad.”
Komen er dagen voor waarop je niet in het openbaar een mening verkondigt?
“Wat versta je onder openbaar? Over de meeste zaken heb ik wel een mening. Zodra ik met mensen praat, komt die ook naar voren, want ik ben niet iemand die dingen achter houd. Over het algemeen ben ik what you see is what you get.”
Je sterrenbeeld is leeuw. Volgens de kenners zijn leeuwen zelfverzekerd, sympathiek, warmhartig, loyaal, betrokken en genereus. Even een snel zelfonderzoek: kloppen al die zaken wel?
“Wat zijn de negatieve dingen dan van een leeuw? Kijk, er is ooit een onderzoek gedaan naar persoonsbeschrijvingen. Er rolde een typologie van zestien karaktertrekken uit waarvan naderhand is vastgesteld dat het allemaal grote onzin is. Ook de dierenriem kan leuk zijn om over te lezen, maar verder is dat nonsens. Alleen, de mensen neigen ernaar om het te geloven, de positieve elementen eruit te pikken en dan te zeggen: ‘Ja, dat ben ik’. Ik zal niet in deze valkuil donderen. Of ik sympathiek ben? Dat durf ik niet te beweren. Wel ben ik eerlijk en recht door zee. Of warmhartig op mij van toepassing is, weet ik niet. Wel ben ik loyaal, en dus ook betrokken want die dingen hangen samen met elkaar. En over het algemeen vind ik mezelf genereus, omdat ik best wat missen kan.”
Heb jij in je leven ook nog een keer wel iets van een ander mens opgestoken cq geleerd, en wat?
“Uiteraard. Van de vele cursussen die ik heb gevolgd. Bij mijn eerste profploeg, Sanex, heb ik van Wopke de Vegt een heel gedegen basis meegekregen over hoe topsport in elkaar steekt. Van Charles van Commenee heb ik een aantal lezingen mogen bijwonen. De eenvoud en de kern waarmee hij de essentie van prestatiegericht gedrag naar voren bracht, was ongekend. Ik heb zelf altijd zoveel woorden nodig. Die mensen als Charles hebben de gave om precies te zeggen wat nodig is. Daar ben ik – die veel te veel in details treedt - vreselijk jaloers op. Daarnaast mag ik me gelukkig prijzen zo nu en dan te kunnen profiteren van de kennis die Joop Albeda heeft van topsport, onder het genot van een hapje eten. Dat waardeer ik ontzettend.”
Als jij de top-3 mocht bepalen van de Tour de France 2025, wie zouden er dan op het podium staan?
“Tadej Pogacar verdient het door zijn manier van koersen – ook in de klassiekers rijden – om op de eerste plek te staan. Mathieu van der Poel is zonder meer nummer twee, en voor de derde plaats mogen Victor Campenaerts, een uitgesproken persoonlijkheid, en Ben Healy knokken.”
Wie zijn volgens jou de beste schaatsers aller tijden?
“Shani Davis vind ik een van de mooiste schaatsers. Uniek wat hij allemaal heeft gepresteerd, daar ben ik altijd van onder de indruk geweest. Neem bijvoorbeeld zijn wereldrecord op de 1000 meter: hij had een zwakke opening, maar ging gaandeweg steeds harder schaatsen. Prachtig om te zien.
“Natuurlijk hoort Eric Heiden erbij. Als je het trouwens over schaatsers hebt, dan moet hij of zij de 1500 meter heel goed kunnen rijden. Dat is de ware combinatie van kunnen sprinten en duurvermogen hebben. Daarom heb ik een voorkeur voor schaatsers die zo uitblonken.
“Qua titels kun je, denk ik, niet om Sven Kramer heen. Hij was de beste stayer van de voorbije dertig jaar. Hij domineerde alleen nooit de 1500 meter, en daarom hoort hij niet bij de beste schaatsers. Jordan Stolz wel, overigens.”
Wat is het meest gelukkigmakende schaatsmoment in de afgelopen drie decennia?
“De drie kilometer van Irene Schouten tijdens de Spelen in Beijing. Maar als ik er nog een mag noemen: de overwinning van Lammert Huitema na jarenlang worstelen met de klapschaatsen. Hij was er zo mee bezig geweest. Lammert was op het zomerijs van Hamar, gooide daar zijn schaatsen gefrustreerd in een hoek en zag mijn exemplaren liggen. ‘Welke maat heb jij?’, vroeg hij. Die kwam overeen met de zijne. Hij probeerde ze uit, het ging direct geweldig. Ik had mijn klappers echter cadeau gekregen van Rintje Ritsma, die wilde ik niet kwijt. Daarom beloofde ik Lammert een paar voor hem te kopen bij Viking. Hij won in de winter van 2002 eindelijk weer een race: de vierde etappe van de zesdaagse in Alkmaar, voor Bart Veldkamp en Andrès Landman."
Kijk je eigenlijk uit naar de Winterspelen van Milaan?
“Nee! Het overkomt je elke vier jaar. Ik heb er geen hekel aan, maar word er evenmin blij van. Voor mij is het meest ultieme een rijder of rijdster naar een wereldrecord brengen. Het toernooi en de waarde die de omgeving er aan geeft, daar heb ik niks mee. Er wordt een heel circus omheen gebouwd, terwijl het gewoon na honderd meter linksaf is. Wanneer ik emotioneel word van een gouden medaille, is dat omdat ik tranen te over heb. Al ontken ik niet: drie ‘potjes’ winnen op de Spelen is heel bijzonder.”
Kiezen nu even tussen:
Jordan Stolz of Sven Kramer
“Stolz. En dat is ook een beetje vanwege de 1500 meter, waar we het zojuist over hadden.”
Eddy Merckx of Tadej Pogacar
“Ooooh, eerst Merckx nog, maar als Pogacar zal doen wat Merckx deed, is dat reden om te wisselen.”
Controverse of compassie
“Ik denk wel compassie. Als het over schaatsen gaat, en men mijn lijn volgt, dan kan er geen controverse zijn. De controverse wordt bovendien niet door mij veroorzaakt. Ik wil alleen dat het er eerlijk aan toegaat in de sport, plus op een efficiënte manier. Dat is niet bij iedereen zo.”
Tien kilometer, marathon of mass start
“Ik denk de tien kilometer, maar ze hebben alle drie hun eigen charme. Bij de tien kilometer speelt het zich allemaal voor de race af, daar hoef ik verder niets meer aan te doen en kan ik met de armen over elkaar langs de baan staan kijken. In een marathon of mass start ben je als coach onderdeel van de ploeg. Het belang daarvan kent een aantal rijders wel; daarbuiten wordt het onderschat. Ach, het zij zo. Het is ook zo dat ik fouten heb gemaakt tijdens het coachen. Daar heb ik meer last van dan wanneer de zaken goed verlopen. Mijn voorkeur gaat toch uit naar de tien kilometer.”
Schaatsen of de muziekscene
“Muziek. Als je het over tranen in de ogen hebt, denk ik dat ik die vaker heb gekregen bij een concert dan tijdens een schaatswedstrijd.”
Jac Orie of Gerard van Velde
“Van Velde. Zat vijf jaar bij me in de ploeg. We hebben hem ook weer teruggehaald in het schaatsen, nadat hij was gestopt. Ik ben blij dat ik mijn aandeeltje heb gehad in zijn gouden medaille van Salt Lake City, al zijn er genoeg mensen die dat nogal bagatelliseren. Ach, het is goed zo. Het is Gerard zijn medaille.”
Lionel Messi of Cristiano Ronaldo
“Messi!”
Tot slot: muziek is passie voor je. Welke artiesten of bands horen thuis in je top-3?
“Ik kies alleen liveconcerten omdat die het meest tot mijn verbeelding spreken. Naar de Stones zijn we (Jillert en zijn vrouw, red.) een keer of twintig geweest. De laatste keer dat we er waren dachten we dit wordt drie keer niks. Maar jongen, jongen, jongen. Hoe oud ze ook zijn, ze vernieuwen zich voortdurend. Die show stond in het teken van die 3D-projecties op het podium, hologrammen. Tijdens het nummer Sympathy with the Devil leek het podium compleet af te fikken. Geweldig! Muziek is een gevoel dat je ondersteunt met effecten zodat er een beleving ontstaat.
“Laat ik me voor deze top-3 tot de muzikale concepten beperken. Dan hoort The Wall van Pink Floyd er ook bij, specifieker: met Roger Waters als de uitvoerende artiest. The Wall hebben we vijf of zes keer gezien, en die keer in Berlijn in juli 1990 – niet lang na de val van de Berlijnse Muur - was magnifiek. Op drie zet ik de rockopera Tommy van The Who, ook een meesterwerk.”
