‘Sven wilde in het schaatsen over alles controle hebben’

Afzwaaien met olympisch goud. Of beter, nóg eens met de meest waardevolle medaille de deur achter je dichttrekken. Het werd als een soort kerstwens verpakt in een dubbelinterview dat ik een paar dagen voor Kerstmis 2020 had met de beste Nederlandse schaatsers van de 21^e eeuw. Nou ja, dubbelinterview; dat vermaledijde corona wervelde als een grote spelbreker door het dagelijks leven en zeker de sportwereld, dus draaide het uit op een gesprek via beeldschermen bij Ireen Wüst en Sven Kramer thuis. Ze ratelden door elkaar heen, soms onverstaanbaar, en meer dan eens hoorde de een niet wat de ander zei. Ideaal was het niet, leuk werd het wel.

Hoewel ze waarschijnlijk toen al wisten dat de schijnwerpers op een ijsbaan hen voor de laatste keer zouden vangen bij de World Cup Finale van dit weekend, en het gesprek ook over hun afscheid ging, zetten de Spelen de toon. De magie van het evenement overstijgt veel, zo niet alles. Ergens ook logisch: hun prestaties van vier meegemaakte olympiades, of het nou dompers zijn of niet te evenaren hoogtepunten, borrelen vele malen makkelijker op uit ieders geheugen dan de stortvloed aan titels in mondiaal, Europees of nationaal verband.

“Daarom willen we het beiden nog een keer heel goed doen op onze vijfde Olympische Spelen”, klonk het als een soort belofte op die decemberavond. “Daar moet alles voor wijken.” Van het schaatsen in een entourage van lege tribunes in hallen waar de speakerstem als de avondklok van zes uur tegen de muren daverde en terugveerde de holle ruimte in, hadden de twee iconen geen last. “Intrinsieke motivatie die we voelen, houdt ons op de been. Trouwens, zestien jaar lang al. Wanneer we die niet hadden gehad, zouden we het nooit zo lang hebben volgehouden”, vertelde Wüst.

Zij kon daarnaast onveranderlijk blijven leunen op prima resultaten. Overwinningen kwamen misschien wat sporadischer voor, ze bleef wel 1’tjes verzamelen. Voor Kramer viel er op dat moment al even niets meer te vieren op de ijsbaan. Sinds 12 januari 2019 wachtte hij op een grote zege. Die dag won hij de vijf kilometer tijdens de Europese kampioenschappen Allround in Collalbo. Bijna twee seizoenen van versmachtende droogte, dat was geen sinecure voor een kampioen die jaren achtereen altijd, overal en alles won. Hij haalde de tweede plaats op de vijf kilometer aan van de WK Afstanden in Salt Lake City aan, begin 2019.

“Ik strandde die dag op 0,54 van Ted-Jan Bloemen. Dat was zuur, maar ik reed mijn vierde beste tijd ooit op die afstand. Zulke uitslagen zijn voor mij het zetje om volle bak door te stomen tot Beijing. Het is allang niet meer realistisch te denken dat ik elk weekend alles en iedereen aan puin schaats. Dat is sowieso in het huidige schaatsen lastiger geworden. Het neemt niet weg dat ik nog steeds een brandende ambitie heb. En het geloof dat ik het nog kan. Met de restrictie: niet elke week meer, door m’n rug.”

Wüst reageerde direct: ,,Als je het over veertien maanden maar doet.’’ Kramer: ,,Dan zeker, al lijkt me tussendoor ook een paar keer ook wel fijn…’’

De geschiedenis is verder bekend. Beijing bracht inderdaad goud, voor Ireen, én bevrijding bij Sven die na de mass start in de kelder van het ijsstadion broodnuchter vaststelde dat ‘het erop zat’. Geen sentimenteel gedoe, geen tranen, niks. Een praatje met de media (‘het is goed zo’). Gewoon gestopt. Na een nooit meer te evenaren reeks van successen. “Ik bewonder Sven, én Ireen, al klinkt dat een beetje als adoreren”, merkt Douwe de Vries op, als goede vriend en ploegmaat van Kramer gedurende acht seizoenen. “Dat je zóveel kunt winnen… Ik heb van dichtbij kunnen zien wat voor druk dat met zich meebracht. Dat was pittig. Het was altijd zo van ‘Sven en Ireen doen het wel even’. Nou, ik kan je zeggen: daar is veel stress aan voorafgegaan. Het was niet altijd een gelukkig leven dat die twee leidden.”

Sven groeide bovendien, zo benadrukt De Vries, uit tot een voortrekker voor de hele sport. ‘Hij was van de details, wilde overal controle over hebben. Niet alleen over zijn eigen prestaties, maar ook in de schaatssport moet hij op de hoogte zijn van alles, variërend van premiepotten tot de bestuursorganisatie van de KNSB. Daar maakte hij zich hard voor. Tot nu toe is er nog niemand die zich op dat niveau heeft gemeld en die inzet toont. Het kost veel energie en tijd, maar het gebeurt wel ten faveure van de sport. Daar moet je je verantwoordelijk voor voelen, iets wat zeker voor Sven gold.”

De Vries (39) noemt het ‘achterafgepraat’ wat mensen doen die oordelen dat Kramer de laatste olympische reis niet meer had moeten maken. “Misschien vindt Sven dat zelf nu ook, en best mogelijk dat hij in China voelde dat zijn vorm niet verder was gegroeid sinds het Olympisch Kwalificatie Toernooi. Dat-ie in de gaten kreeg dat hij niet meer een extra stapje kon zetten of mocht hopen op die ene bizar goede dag. Hij reed nu matige uitslagen. Maar terugtrekken voor de race in Beijing, dat deed hij evenmin, wetend dat het hele land over hem heen zou vallen. Er volgde geen laatste kroon op het werk van een supermens op schaatsen. Spijtig, maar dat doet echt niets af aan zijn carrière.”

Mijmerend over een prachttijd samen herinnert hij zich de beul op het ijs die hem lachend kapot schaatste. "Ik dacht regelmatig tijdens de training: hoe ga ik in hemelsnaam in de buurt komen van deze gozer? Ook op de racefiets kon hij me verschrikkelijk pijn doen. We hebben aan wielerkoersen meegedaan waarin hij het hele peloton op de pijnbank legde, zodat niemand meer kopwerk wilde doen want dan zou Sven ze eraf rijden. Machtig om mee te maken, kan ik nu beamen. Het was afzien tot en met. De sport beschouwde hij als een spel. Daardoor heeft-ie het zo lang kunnen volhouden. Winnen vond hij belangrijk, maar ik merkte altijd hoe hij genoot van het trainen en de kameraadschap van de ploeg waarmee hij dat deed. Continu de krachten meten met elkaar zorgde ervoor dat hij zo lang aan de top is gebleven. De motivatie kwam vanzelf.”

Neemt niet weg dat er genoeg keer over stoppen werd gesproken. “Natuurlijk praatten we daar over. Hij heeft ook veel getwijfeld, op momenten dat het wat minder lekker liep. Ik zei steeds: zolang je het leuk vindt wat je doet en je ziet nog kansen om te winnen, wie zou jou dan moeten vertellen dat je moet stoppen? Als je eenmaal ben gestopt maakt het niet uit wat je op het laatst hebt gepresteerd. Natuurlijk is het niet leuk wanneer het allemaal kommer en kwel is. Ik vind het heel dapper dat je doorgaat in de wetenschap dat de kans dat je verliest veel groter wordt dan dat je wint. Des te langer je doorgaat. Dat is moedig, als je zoveel hebt gewonnen. Sven, jongen, je kunt altijd stoppen, op elk moment. Morgen, vanmiddag, daags voor een wedstrijd. Alleen, zodra je dat doet, moet je ervan overtuigd zijn dat je het ook wilt. Daar heeft hij zelf ook over nagedacht.”

Nu is het voorbij. Het verstand heeft gewonnen van de passie. Kramer is een legende bij leven. “Net als Ireen Wüst, vind ik. Samen vormen ze het koningskoppel van het schaatsen”, besluit De Vries.