Het is echter niet de eerste keer dat er in Amsterdam op een bijzondere locatie schaatsgeschiedenis wordt geschreven. Honderdtwintig jaar geleden namelijk was het Museumplein, hemelsbreed maar een paar kilometer verwijderd van het Olympisch Stadion, omgetoverd tot een (natuur)ijsbaan en werd er op 13 en 14 januari 1893 onder de vlag van de Internationale Eislauf Vereinigung (de huidige ISU) het eerste WK Allround verreden.
Met ook nog eens een Nederlandse winnaar. Jaap Eden, de eerste grote sportheld uit onze vaderlandse geschiedenis, werd op het hoofdstedelijk Museumplein tot eerste officiële wereldkampioen hardrijden op de schaats gekroond.
In de zomer van 1892 werd in het Scheveningse Kurhaus de Internationale Eislauf Vereinigung opgericht. Tijdens dat oprichtingscongres werd het eerste wereldkampioenschap aan Nederland toegewezen.
De Amsterdamsche IJsclub, die in de jaren daarvoor al enige ervaring had opgedaan met het organiseren van internationale wedstrijden, bood aan het WK te organiseren. Vrijdag 13 en zaterdag 14 januari was het zover.
Uit het verslag van 120 jaar geleden tekenen we op:
Eerste dag. Het was hard aan het dooien en er lag een dik pak sneeuw. In den vroegen ochtend waren 200 man aan het werk gezet en toen zij gereed waren met de opruiming, begon het mildelijk te regenen! Toch was er van uitstellen geen sprake.
Het eerst kwam de 1500 meter, die Jaap Eden tegen de snelste rijders ter wereld won in 2 min. 48 1/5 sec.
Dank zij de energieke en flinke leiding van den baancommissaris, den heer Van Son tot Gellicum, was het ijs goed berijdbaar toen de 5000 meter aan de beurt was. Eden won weder, alhoewel hij alleen reed, daar Fredriksen een verkeerde baan inreed. Tijd: 9 min. 59 sec.
Gerust gingen de Hollanders slapen, want we waren zeker, dat hij de 500 meter winnen zou.
Tweede dag: het dooide maar voort en ’s morgens sneeuwde het. Wind was er hoegenaamd niet. "Spaar je niet Jaap", zeiden we tot hem, "als je de 500 hebt, heb je je Kampioenschap binnen."
In de voorronden gingen Halvorsen en Eden prachtig af, en hingen over de gehele lengte aan elkaar. 25 meter voor het einde doet Eden een soort misslag, Halvorsen komt een tweetal meters voor en wint (51,0 tegen 51,2). Bedrukte gezichten alom. Toch was ik niet bang voor den eindrit. Voor de beslissing vroeg ik Jaap, "wat ga je doen, met een eindspurtje, of…?"
"Ik ga moorden, dood jakkeren!", zei Jaap.
Eindelijk komt de rit. Een ademloze stilte. Het schot valt! Daar gaat Jaap, het kan niet harder, het water en het ijs stuiven achter hem aan. Halvorsen kan hem niet houden. Jaap wint in 51 1/5 sec., met circa 5 à 6 meter voorsprong! Op de tribune steeg applaus op, alles juichte onzen Nederlandschen wereldkampioen toe. Als je drie afstanden won, was je immers wereldkampioen.
Op de laatste afstand, de 10000 meter, elf deelnemers. Jaap Eden moest alleen rijden. Hij viel, en men vermoedde dat hij 't met opzet had gedaan. Zoo ja, dan is dit niet zoo laakbaar, daar hij natuurlijk zeer vermoeid was. Fredriksen wint de 10000 meter in 20 min. 21 2/5 sec. Maar Jaap Eden was de held van de dag.
Onmiddellijk na de wedstrijd zond jhr. A.E. Barnaart een telegram aan H.M. de Koningin: "Namens den Nederlandschen Schaatsenrijdersbond heb ik de eer Uwe Majesteit kennis te geven, dat het Meesterschap der wereld door Jaap Eden op schitterende wijze gewonnen is." Den 14en Januari 1893 zal met gulden letters in de annalen van den Nederlandschen ijssport worden opgeschreven.
En het lijkt geen twijfel dat de Coolste Baan er straks aan wordt toegevoegd.
Huub Snoep is hoofdredacteur van schaatsen.nl en biedt samen met Marnix Koolhaas elke week een historisch perspectief op de schaatssport.