Column: Sotsjischandaal
De Russische Adelina Sotnikova won in Sotsji de eerste olympische gouden medaille voor Rusland ooit in het vrouwenkunstrijden. Velen vonden dat de Zuid-Koreaanse Yuna Kim had moeten winnen. Wat gebeurde er?
Technisch was het programma van de zeventienjarige Sotnikova moeilijker, er zat een drievoudige sprong meer in, dus kon ze zich een foutje permitteren. Dat foutje maakte ze ook, ze stapte uit een landing.
Kim, zes jaar ouder en winnares van olympisch goud in Vancouver, reed een foutloos programma. "De Russische heeft zich letterlijk naar het goud gesprongen. Ze had een hogere moeilijkheidsgraad", zei Brian Boitano, winnaar van het olympisch goud in 1988. Het technische deel won Sotnikova met 75.54 punten ten opzichte van de 69.69 punten van Kim. Boitano vervolgt: "Is ze een even goede schaatster als Kim of Kostner? Nee." En juist daar zit voor velen het probleem, want Sotnikova werd in de componenten beoordeeld met een score van 74.41, slechts negen honderdsten minder dan de score van Kim (74.50). Voor velen een te klein verschil.
De negen juryleden voor de korte en vrije kür worden geloot uit een pool van dertien, waarvan acht juryleden alleen de korte of alleen de vrije kür jureren. Juryleden uit de Verenigde Staten, Zuid-Korea, Groot-Brittannië en Zweden jureerden alleen de korte kür van de vrouwen, niet de vrije kür. Zij werden vervangen door Yuri Balkov uit de Oekraïne, die een jaar lang geschorst is geweest nadat hij geprobeerd had de ijsdanscompetitie van de Spelen van Nagano te fixen, en Alla Shekhovtseva, een Russisch jurylid dat getrouwd is met de algemeen directeur van de Russische schaatsbond.
De andere twee nieuwe juryleden waren afkomstig uit Estland en Frankrijk. En juist Frankrijk heeft in Salt Lake City 2002 samengezweerd met Rusland om de ijsdans- en paarrijcompetitie te fixen. "Het jurypanel doet me wensen dat de Verenigde Staten en Canada zich ook hadden opgesplitst in vele verschillende landen", zei choreografe Lori Nichol in relatie tot het jurypanel in de vrije kür dat vier leden uit het Oostblok telde, waarvan drie uit de voormalige Sovjet-Unie.
De individuele scores van de juryleden worden anoniem gegeven. De reden daarvoor is dat het de druk op juryleden om het eigen land hogere scores te geven, zou verminderen. Dat het vervolgens voor vrijwel niemand meer te achterhalen is of die national bias juist wel heeft plaatsgehad en of er sprake zou kunnen zijn van samenzwering tussen de juryleden onderling, nemen we voor lief.
Maar niet alleen het jurypanel was discutabel, ook het technisch panel. De Rus Alexander Lakernik, voormalig vice-voorzitter van de Russische schaatsbond en inmiddels voorzitter van het technisch comité van de ISU, was de technical controller. Voormalig landgenote Olga Baranova, tegenwoordig coach in Finland, was de assistent technical specialist. Vanessa Gusmeroli uit Frankrijk (dat dus in 2002 samenzweerde met Rusland) was de technical specialist.
Direct na afloop van het evenement bekritiseerden experts de uitkomst en zetten vraagtekens bij het jurysysteem, dat in 2004-2005 ingevoerd werd na het juryschandaal van 2002. Ashley Wagner uit de Verenigde Staten, die zevende werd na twee foutloze programma’s – terwijl rijders voor haar een aantal fouten maakten – was furieus en zei dat de huidige gang van zaken rondom anoniem jureren moet stoppen. "De sport moet meer verantwoordelijk kunnen worden gehouden als ze willen dat mensen er in geloven", aldus Wagner. "Deze sport heeft fans nodig en mensen die er naar willen kijken. Mensen willen niet naar een sport kijken waar je mensen ziet vallen en die op de een of andere manier toch een hogere score krijgen dan iemand die foutloos rijdt."
Op internet werd een petitie opgestart die door meer dan twee miljoen mensen is ondertekend, zij het grotendeels door Zuid-Koreanen. Zuid-Korea diende pas na twee dagen een klacht in bij de ISU, terwijl dit binnen dertig minuten na de wedstrijd had gemoeten als ze nog iets hadden willen veranderen.
Degenen die het eens zijn met de winst van Sotnikova, kunnen hun standpunt verdedigen met het feit dat Sotnikova een drievoudige sprong meer deed dan Kim. De supporters van Kim kunnen aanvoeren dat een van de landingen van Sotnikova niet perfect was of dat de jurering zich minder moet focussen op de moeilijkheid van de sprongen en meer op het totaalplaatje. Op internet wordt wel gesuggereerd dat het erop lijkt dat de ISU dit soort discussies in stand wil houden door juryleden zoals Balkov en Shekhovtseva de mogelijkheid te bieden op het hoogste sportniveau te jureren.
Wat we aan het einde van de lijn uiteindelijk moeten concluderen is dat mensen praten over kunstrijden. In tegenstelling tot hetgeen Wagner zei, is het mogelijk dat alle discussies de populariteit van de sport vergroten, omdat het kijkers iets geeft om over te praten. Iets dat veel minder het geval is bij niet-jury sporten. Of een dergelijke situatie de sporters respecteert voor wie hun sport hun leven is, is een andere vraag.
Karen Venhuizen is oud-kunstrijdster en tegenwoordig disciplinemanager kunstrijden bij de KNSB