Sotsji is nog een jaar weg, maar eerder deze maand zorgden de schaatspakken van de Amerikanen al voor onrust. Ze zouden voor illegaal aerodynamisch voordeel zorgen. Benieuwd met welke tegenaanval de concurrenten van de Amerikanen gaan komen. Want dat dit gaat gebeuren, staat voor mij vast.
Het bruineerstaafje van Viking aan de vooravond van de Winterspelen in Grenoble, de Wondersloffen van Koss bij de Spelen in 1994, de strips op de schaatspakken van Nederlanders bij de start van de Olympische Winterspelen in 1998; het zijn zo maar een paar voorbeelden van psychologische oorlogsvoering.
Het tot nu toe mooiste staaltje van koude oorlogsvoering werd echter opgevoerd aan de vooravond van de Winterspelen van 1994. Johann Olav Koss, de Noorse favoriet voor Olympisch goud, kwam in de nazomer van 1993 met de Mach 1 op de proppen, een in het diepste geheim ontwikkelde aerodynamische schaats. De Mach 1 zou op twee punten ’revolutionair’ zijn: de vorm had een betere aerodynamica en dus een lagere luchtweerstand, en het gewicht was met 420 gram per schaats zo’n 200 gram lager dan de op dat moment gebruikte modellen.
Terwijl de Noorse kranten fors uithaalden met grote verhalen, deden trainers en schaatsers in Nederland er aanvankelijk wat lacherig over. Had Koss zich verzoend met het feit dat hij fysiek niet op kon boksen tegen de Hollanders en zocht hij wanhopig naar een kunstgreep om op voorsprong te komen? Of hadden we te maken met een spelletje koude oorlogsvoering, die de concurrentie schrik moest aanjagen?
Maar omdat er rond de Mach 1 geheimzinnig werd gedaan, werden de Nederlanders op een gegeven moment toch nerveus. Het antwoord op de Mach 1 bleef dan ook niet uit. De Viking schaatsfabriek kwam met de zogenoemde FTN-schaats. Dat was niets anders dan een aerodynamische hoes over de schoen, waardoor schoen en onderstel een geheel werden. Maar het zag er op afstand super aerodynamisch uit.
Om het spel echt op de wagen te krijgen werden eind januari 1994 in Davos, waar de Nederlandse ploeg zich voorbereidde op de Spelen, ’s morgens vroeg van Ritsma met de FTN-schaats aan zijn voeten foto’s gemaakt. Er was bijna niemand op het ijs, en zeker de Noren niet. De foto’s, gemaakt door fotograaf Leo Vogelzang, die ook in het complot zat, werden vervolgens verspreid met de tekst ’Ritsma betrapt tijdens geheime training’.
De ’Delta schaats’, zoals het Algemeen Dagblad de nieuwe Viking-telg noemde, maakte de Noren onrustig, zo werd snel duidelijk. Dat zag je ook toen Ritsma de FTN-schaats een paar dagen voor de eerste Olympische afstand in het Vikingskipet in Hamar uitprobeerde. Zelden was er zo veel pers uitgerukt, als op die middag. Rintje speelde het spel rond zijn ’geheime wapen’ geroutineerd mee. Toen het peloton Noorse verslaggevers zich na de training op de Nederlander stortte, liet hij de media met de excuserende woorden ’ik heb haast, sorry geen vragen’ in verwarring achter.
Omdat wetenschappers inmiddels hadden uitgerekend dat de Delta hoes wel degelijk ook tijdwinst zou kunnen opleveren – twee seconden op de 10000 meter – reed Ritsma de Olympische 5 kilometer in Hamar met de lycra hoes over zijn schoenen. Het leverde de Fries niet de gewenste winst op. Koss, die overigens niet op de Mach 1 reed, bleek ongenaakbaar. Daarna stierf de ’FTN-schaats’ een snelle dood.
Maar waar staat FTN nu eigenlijk voor. Jaap Havekotte junior, toenmalig directeur van Viking was daar na de stunt duidelijk over: “FTN staat voor ’Fuck the Norwegians’. Dat was intern bij Viking al snel de werktitel voor deze ’schaats’.”