Zet IOC deelname van Russen en Belarussen op een kier?

De eerste olympische kampioene van Oekraïne, Oksana Baiul-Farina, is het niet eens met de aanbevelingen van Thomas Bach, de voorzitter van het IOC. In een video op Twitter laat de voormalig kunstschaatsster stellig weten: "Als ik Thomas Bach was, zou ik Russen niet toestaan om deel te nemen zolang de oorlog duurt.”

In haar blauw-gele trainingspak van de Olympische Spelen van 1994 toont Baiul-Farina de gouden medaille die ze op die Spelen als 16-jarige voor Oekraïne won. In 1991 werd haar geboorteland onafhankelijk van de Sovjet-Unie. Het geeft haar medaille nog meer betekenis. Vooral met het vooruitzicht om atleten uit Rusland en Belarus te zien strijden op de Olympische Spelen, terwijl haar land in oorlog is. "Dit eremetaal weegt veel zwaarder dan ooit tevoren. Het is zo pijnlijk”, aldus de Oekraïense met tranen in haar ogen.

Baiul-Farina, die tegenwoordig in de Verenigde Staten woont, bood Oekraïense kunstschaatsers aan om bij Amerikaanse schaatsclubs te trainen. Ondanks de moeilijke omstandigheden, waaronder het loeien van luchtalarmsirenes tijdens trainingssessies, wilden de schaatsers hun vaderland niet verlaten.

Oekraïne zelf heeft zijn nationale teams uitgesloten van deelname aan internationale wedstrijden waar Russen en Belarussen aan meedoen. Baiul-Farina vindt dat Oekraïense atleten en sportfederaties zelf moeten kunnen beslissen of ze meedoen. "Ze verdienen geld door wedstrijden te rijden. Als er financieel niets binnenkomt, gaat er een streep door de Oekraïense sport."

Biograaf en historicus Sjak Rutten heeft meerdere columns en opiniestukken geschreven voor Sport Knowhow XL over onder andere de Olympische Spelen en boycots. Volgens hem had het IOC er verstandiger aan gedaan om de Russen en Belarussen nu al uit te sluiten van de Olympische Spelen in Parijs. “Dat had duidelijkheid geschapen en voorkomen dat de discussie over deelname van deze atleten tot de opening van de Olympische Spelen blijft doorzieken.”

Rutten voorziet problemen op twee punten. “Als eerste in de kwalificatietrajecten. In het organiseren van wedstrijden zijn de internationale sportbonden autonoom. Hierdoor ontstaan er enorme verschillen tussen de sporten. Neem bijvoorbeeld de Russische en Belarussische schaatsers. Zij worden op internationale wedstrijden geweerd, terwijl tennissers uit deze beide landen wél wereldwijd welkom zijn op toernooien.”

Als tweede punt haalt de historicus aan: “Atleten uit beide landen zouden kunnen deelnemen aan individuele sporten onder een neutrale vlag, mits zij de invasie in Oekraïne niet actief ondersteunen of hebben ondersteund. Hoe wil het IOC dit vaststellen? Er zijn Russische kampioenen die altijd op de voorste rij zitten als Poetin optreedt bij manifestaties. Dat is duidelijk, maar wat doe je met de overige sporters? Moeten zij een verklaring ondertekenen dat ze tegen de oorlog zijn? Hiermee breng je henzelf en hun familie in gevaar. En hoe zit het met de Russen die deel uitmaken van het leger en niet vechten in Oekraïne, maar wel dankzij het leger zich fulltime op hun sport kunnen richten? Ik denk voor het IOC een onoplosbaar vraagstuk.”

De historicus twijfelt eveneens aan de geloofwaardigheid, zodra de Russen en Belarussen meedoen aan de Spelen onder neutrale vlag. “Stel je eens voor: Oekraïne blijft thuis. TeamNL gaat naar de Spelen, waar de Russen en Belarussen ook aan meedoen. Velen zullen hier moeite mee hebben. En ondertussen leveren we met andere westerse landen miljarden wapens aan Oekraïne. Hoe leg je dit uit?”

Maar wat is dan het argument tegen de Russische sporters die er niets aan kunnen doen? “Het is inderdaad een zeer harde maatregel die een hele generatie sporters treft. Echter is het geen willekeurige sanctie die alleen in de sport wordt genomen. Deze maakt deel uit van een breed pakket van maatregelen dat heel Rusland treft om het land zoveel mogelijk te isoleren. Er is sprake van economische, politieke én culturele sancties. De geschiedenis leert dat beslissingen om een land succesvol te boycotten het sterkst zijn wanneer het consequent over de hele lijn gebeurt als samenhangend pakket. Een voorbeeld hiervan – overigens de enige geslaagde boycot uit de geschiedenis – is tegen Zuid-Afrika tussen 1964 en 1992 vanwege de apartheid.”

‘Wij zijn neutraal’, is volgens Rutten het belangrijkste motief voor het IOC om met de aanbevelingen te komen. “Thomas Bach heeft aangegeven dat de olympische missie bestaat uit het bevorderen van het recht van mensen om te kunnen blijven sporten en elkaar te ontmoeten, ook in oorlogssituaties. Hij is ervan overtuigd hiermee meer stabiliteit en wereldvrede te realiseren dan wanneer je ze uitsluit. Echter, zodra op alle andere gebieden boycotmaatregelen tegen Rusland genomen worden, vind ik zijn argument niet houdbaar. Als het gaat om invloeden van buiten de sport, dan is het IOC een speelbal van de geopolitieke krachten die er spelen. De reden voor het brede pakket aan boycotmaatregelen is dat Rusland een ander land is binnengevallen. Dat is ook in strijd met het internationale recht”, aldus de historicus.