Heiden was een van de 8500 gelukkigen die aanwezig was in het stadion bij The Miracle on Ice. Een dag later zorgde de Amerikaan – ondanks dat hij zich verslapen had door een late bedtijd en geen warming-up kon doen – er definitief voor dat ook zijn naam in grote gouden letters in de geschiedenisboeken werd bijgeschreven.
"Dit kan helemaal niet, wat deze man doet", sprak commentator Mart Smeets tijdens de laatste ronde van Heiden op de tien kilometer vol ongeloof in de NOS-microfoon. "Dit wordt een tijd die écht nooit meer verbeterd wordt."
Zo’n twintig tellen later stopte de klok op 14.28,13, goed voor een wereldrecord met meer dan zes seconden en de vijfde gouden medaille voor de gespierde man – zijn bovenbenen hadden een omvang van ruim 68 centimeter – uit Madison, Wisconsin.
In de dagen ervoor had Heiden het schaatstoernooi geregeerd zoals niemand dat ooit had gedaan – en niemand ooit meer zal doen.
Op de 500 meter was hij 0,34 seconden sneller dan de nummer twee Yevgeny Kulikov uit de Sovjet-Unie, op de kilometer was het verschil anderhalve seconden, de marge op de 1500 meter was 1,37 en op de vijf kilometer was Heiden ondanks een 'slechte dag' een seconde sneller dan wereldrecordhouder Kay Arne Stenshjemmet uit Noorwegen.
Het maakte van de man uit het Midwesten van Amerika – in ieder geval voor even – een beroemd man. Want schaatsen mag in de VS dan een kleine sport zijn, succes op Olympische Spelen gaat boven alles. In de serie 'SportsCentury' van sportgigant ESPN prijkt Heiden zijn naam op de 46e plek op de lijst van grootste Amerikaanse sporters van de twintigste eeuw.
De 'man die ijs in goud veranderde' kon zelf wel zonder alle aandacht. 'A reluctant hero', kopte ESPN boven het artikel over Heiden. "Ik ben niet gaan schaatsen om beroemd te worden, dan kan niet bij deze sport", sprak de olympisch kampioen na zijn vijfde goud. "Ik vond het 't leukst toen ik nog een 'nobody' was."
Heiden, die later ging wielrennen en een orthopedisch chirurg werd, leek ook niet onder de indruk van al het goud dat hij bij elkaar schaatste. "Gouden medailles, wat kun je ermee? Ik zou liever een mooi trainingspak krijgen. Dat kun je tenminste gebruiken. Gouden medailles liggen daar maar. Misschien kan ik ze verkopen als ik oud ben en geld nodig heb."
Vorig jaar gaf Heiden toe dat hij ruim drie decennia later steeds meer is gaan inzien hoe uniek zijn prestaties in Lake Placid waren. Want geen wintersporter was ooit zo succesvol op één Olympische Spelen, geen schaatser was ooit zo dominant bij het grootste sportevenement ter wereld. En geen atleet zal ooit meer na zo'n hoogtepunt stoppen.
Ruim een week na zijn 'buitenaardse' tien kilometer in Lake Placid sloot Heiden namelijk zijn schaatscarrière af. In Thialf werd de Amerikaan tweede bij het WK allround, achter Hilbert van der Duim. Hij moest nog 22 worden.
Aftellend naar de Olympische Winterspelen in Sotsji belicht schaatsen.nl elke dag een olympisch moment.