"Het krijgen van een kind is niet iets vanzelfsprekends of zomaar iets wat op verzoek komt, vooral niet als topsportster. Daar heb ik mezelf op verkeken”, aldus de 37-jarige Ensing, die haar topsportcarrière beëindigde na de wielerronde van Drenthe in oktober van 2021. Ze had een kinderwens, maar het uitblijven van de menstruatie gooide roet in het eten. Tijdens haar topsportloopbaan maakte ze gebruik van anticonceptie. "Ik had een spiraal. Nadat ik deze had laten verwijderen, heeft het bij mij een jaar geduurd voordat mijn menstruatie weer op de rit was.”
Er volgde een ziekenhuisbezoek, waar ze volledig door de molen werd gehaald om te onderzoeken waarom de ongesteldheid uitbleef. De resultaten wezen uit dat haar hormoonhuishouding nog niet in orde was. “De arts wilde het de tijd geven. Mocht het niet vanzelf op gang komen, dan zouden er vervolgstappen worden ondernomen. Dit is gelukkig niet aan de orde geweest. Een jaar en drie maanden nadat ik topsporter af was, raakte ik zwanger.”
Voor Ensing rijst de vraag of de spiraal de oorzaak was of dat een lange topsportcarrière ten grondslag lag aan het uitblijven van de menstruatie. "Sporten op hoog niveau heeft invloed op alles, ook op je hormoonhuishouding. Het is belangrijk om te begrijpen dat hormonen een grote rol spelen - niet alleen in de sport - maar ook bij het worden van moeder.”
Uitblijven van menstruatie door topsport
In augustus van 2023, vlak voor de geboorte van dochter Lynn, las Janneke Ensing een artikel in ‘Ouders van Nu’ over haar wielercollega Ellen van Dijk. Voor de Drentse was het een ‘feest’ der herkenning, zoals het uitblijven van de menstruatiecyclus. Nadat Van Dijk stopte met anticonceptie, kwam haar cyclus niet terug, wat haar onzeker maakte. Bij de gynaecoloog werd duidelijk dat intensieve topsport de oorzaak was; het constante hoge energieniveau eiste zijn tol van haar lichaam en schakelde de cyclus uit. Voortplanting zou te veel energie kosten. Dit fenomeen is vaak aanwezig bij atleten.
Van Dijk benadrukt dat er weinig bekend is over dit onderwerp en dat er een taboe rust op het bespreken ervan. Ze legt uit dat uitblijven van de menstruatie soms als 'stoer' wordt gezien in de sportwereld, waarbij wordt verondersteld dat atleten die geen cyclus hebben harder kunnen trainen. In haar beginjaren als topsportster vond Ellen het gemakkelijk, aangezien ze zich concentreerde op maximale en constante prestaties zonder belemmerd te worden door haar cyclus. Het eigenlijke doel ervan leek toen niet van belang.
De gynaecoloog bood de wielrenster een medicijn aan dat haar cyclus na drie maanden herstelde, en kort daarna werd ze zwanger. Volgens Ensing belicht dit verhaal heel treffend de dubbelzinnigheid rondom het taboe van menstruatie in de topsport en het belang van bewustwording van de impact op het vrouwelijk lichaam, zowel fysiek als mentaal.
Topsport en moederschap combineren is complex. Het is één van de redenen waarom de Drentse tijdens haar actieve topsportloopbaan niet heeft overwogen om eraan te beginnen. "Je bent zo bezig met je topsportdoelen. Ik wist dat bij sommigen de menstruatie uitbleef door de hormonale impact van intensieve trainingen of die een streng dieet volgden. Tijdens mijn carrière heb ik nooit stilgestaan of dit effect zou kunnen hebben op je vruchtbaarheid. Door het hebben van een spiraal werd ik sowieso niet ongesteld, dus weet ik niet of dit bij mij ook het geval was. Als ik me hier eerder bewust van was geweest of als er meer over bekend zou zijn, had ik tijdens mijn topsportcarrière misschien andere keuzes gemaakt. Ik was sowieso eerder gestopt met de spiraal.”
“We weten dat topsport niet het ‘allergezondst’ is voor je lichaam”, gaat Ensing verder, die ondertussen werkzaam is als food coach. “Misschien heeft het ook wel invloed op je vruchtbaarheid des te langer je actief bent als topsportster”, vraagt ze zich hardop af. “Het zou goed zijn als hier meer over bekend wordt.”
Ensing reflecteert op haar keuzes en de druk die ze voelde toen ze haar topsportcarrière beëindigde. Ze was vijfendertig en voelde dat haar biologische klok begon te tikken. “Voor mijn gevoel was ik al op leeftijd; ik ging richting de veertig. Dan wordt het er niet makkelijker op. Naarmate de tijd vorderde en de menstruatie uitbleef, voelde ik een bepaalde druk die ik mogelijk niet had gehad als ik tijdens m’n carrière er al aan was begonnen. Stress is in zo’n geval ook niet bevorderlijk en het ‘even’ loslaten is niet makkelijk”, weet ze.
Tegelijkertijd is zij zich bewust van de complexiteit van een wereld die wordt gedomineerd door strakke trainingsschema's en Olympische cycli en een zwangerschap die niet te plannen is. “Ik had er tijdens mijn carrière graag meer over willen weten en zou daarom willen pleiten voor een informatievoorziening hierover naarmate je carrière vordert. Vragen als: heb je een kinderwens en hoe zou je dit eventueel kunnen aanpakken? Wat doet topsport met mijn menstruatie en vruchtbaarheid? Alhoewel het bij sommigen onrust of angst kan veroorzaken, zou het mij een geruststellend gevoel hebben gegeven. De vrijheid voelen om erover na te kunnen denken en weloverwogen keuzes te maken, kan ook al verhelderend zijn.”
Erover praten met vriendinnen hielp haar om zichzelf niet te verliezen in negatieve gedachten. “Een aantal vrienden is een speciaal traject ingegaan. In die fase zaten wij nog niet en denken aan vrouwen bij wie het op latere leeftijd gelukt was, gaf me vertrouwen.”
“Het bevallen zelf was mijn zwaarste etappe ooit. Ik kan me voorstellen dat je erna als topsporter meer kunt afzien. Hier kan ik niet over oordelen, aangezien ik al gestopt was. De hormonen die je aanmaakt, doen iets met je. Er zijn voorbeelden van vrouwen die goed terugkomen. Maar ja, om het daar nou voor te doen”, lacht Ensing. Daarbij is ze sceptisch: “Ook hierin hoor je vaak alleen de succesverhalen. Ieder mens is anders en ieder lichaam reageert anders. Het is niet gegeven dat je sterker – of überhaupt op niveau - terugkomt. Het kan je een boost geven, maar slapeloze nachten, je lichaam laten herstellen van de bevalling en borstvoeding kosten ook ontzettend veel energie.” Het zijn elementen die invloed hebben op de hormoonhuishouding; die je volgens Ensing niet moet onderschatten.
Heeft ze een gouden tip voor andere atletes met een kinderwens? "Een zwangerschap valt niet te plannen. Bij de één is het direct raak, bij de ander duurt het vijf jaar. Als de wens er is, zou ik er niet te lang mee wachten. Je hoeft het niet per se uit te stellen tot na je carrière. Openheid en begrip hierin zijn essentieel. Ik deel mijn verhaal niet om medelijden te wekken, maar om bewustwording te creëren. We moeten praten over de uitdagingen van moederschap in topsport."
Spijt over gemaakte keuzes heeft de 37-jarige niet. “Zaken lopen zoals ze lopen. Ik heb als topsportster heel mooie dingen meegemaakt. Het is heel cliché, maar het allermooist maak ik nu mee: onze dochter Lynn."
