Kunstschaatsen op Amsterdamse grachten: 'Stond hoog op mijn bucketlist'

De 28-jarige Jaap Mar Diemel is dit jaar afgestudeerd aan de Nederlandse Filmacademie in Amsterdam. Bij het horen van de eerste berichten dat het zeer koud zou worden, schoten zijn gedachten al gauw in projectstand. "Zeker in deze gekke tijd, de wereld staat een beetje stil, heb ik nog relatief weinig werk en zodoende veel tijd over", vertelt de filmmaker. "Ik lag 's avonds in bed en dacht: als de Amsterdamse grachten bevriezen, is dat een unieke kans om iets te maken. Kunstschaatsen was het eerste wat in mij opkwam. Het idee van die sierlijke bewegingen in de nacht op de grachten liet mij niet meer los. Het is echt een passieproject."

Na een korte zoektocht op internet kwam Diemel aanvankelijk uit bij kunstschaatssters in Friesland en Noord-Brabant. Maar vervolgens zag hij op de website van een Amsterdamse kunstschaatsvereniging een foto van Niki Wories. "Zij heeft zo'n mooie open uitstraling. Ik heb wat filmpjes bekeken en dacht: volgens mij moet ik haar hebben." Via Instagram legde hij zijn idee uit aan Wories, die gelijk enthousiast reageerde. "Voordat ik wist dat Niki zesvoudig Nederlands kampioene is, had ik haar al benaderd", lacht hij. Na het casten van de hoofdrolspeelster werd alles in werking gezet. Diemel stelde een crew samen van oud-studiegenoten: een producent, sound designer en editor en een componist. "Ik zag de beelden voor mij in combinatie met klassieke strijkmuziek. Schaatsbewegingen zijn ook een soort strijkbewegingen."

Na een eerste ontmoeting met Wories op donderdag in haar geboorteplaats Almere en een oefensessie op het meertje aldaar, was het wachten tot het ijs op de hoofdstedelijke grachten dik genoeg zou zijn. "Het bleef tot het laatste moment erg spannend." De ijskwaliteit stemde Diemel op zaterdagavond niet hoopvol en hij wilde eigenlijk gaan uitwijken naar een andere locatie, maar Wories liet weten dat in haar vriendenkring wel mensen waren gaan schaatsen op de grachten. De crew besloot de volgende ochtend vroeg te gaan kijken of het echt dik genoeg was. "Wonderbaarlijk genoeg was er op de Keizersgracht precies een stuk ijs tussen twee bruggen waarop het lukte."

"We hebben uiteindelijk gefilmd van zes uur tot half negen", vertelt Diemel. Wories stond in haar wedstrijdpak op het ijs, in de vrieskou. "We beseften wel dat het heel koud zou worden voor haar, ze heeft echt afgezien, haha. Tussen het filmen door hebben we onszelf opgewarmd in de auto met thee." Vlak voor zonsopkomst zat de draaidag erop. "Niki heeft in de stilte geschaatst, ik heb haar van tevoren wel de muziek laten horen, dus we wisten het tempo. Het is geen showcase van haar kunde, maar echt een dans op het ijs. De thematiek van deze film is weemoed en dat gaat over in hoop. Dat heeft te maken met de tijd waarin wij leven door de coronapandemie. Het moet een mooie positieve vertelling zijn, een nieuw begin."

Tekst gaat door onder de foto

Diezelfde ochtend stond een gracht verderop Linden van Bemmel op het natuurijs. Voor de 20-jarige kunstschaatsster ging daarmee een langgekoesterde droom in vervulling. "Dit stond hoog op mijn bucketlist. Ik wilde heel graag een keer voor mijn huis op de Herengracht schaatsen", vertelt Van Bemmel. Op zondag zag de geneeskundestudente haar kans schoon. Met één hand in een want ('ik ben afgelopen week geopereerd aan mijn vinger') draaide ze pirouettes op het krakende ijs.

Haar vader stond langs de walkant, met een touw in de aanslag voor het geval dat het toch mis ging. "Hij zei: 'Als je erdoorheen zakt, dan kom ik je redden'." Nadat er een grote breuklijn in het midden van de ijsvloer ontstond, door de aanwezigheid van anderen, vond Van Bemmel het een beetje gevaarlijk worden. Ze liep een rondje en zag op de Prinsengracht nog een stuk ijs. "Daar ben ik weer opgestapt. Er stonden zoveel mensen langs de kant, echt heel cool. Ik had dat eerst niet door. Ik wilde gewoon voor mezelf schaatsen en pas toen iedereen ging klappen en joelen, dacht ik: wow."

Een video van de kunstschaatsende Amsterdamse op de Prinsengracht, gemaakt door stadsfotograaf en filmer Thomas Schlijper, ging zondag viral op de sociale media. Sindsdien staat de telefoon van Van Bemmel roodgloeiend. "Ik doe nooit wat op Twitter, maar ging van 0 naar 1500 volgers. Ook op Instagram en TikTok. Het is echt crazy, mijn telefoon trilt om de seconde door alle reacties", lacht ze. "Iedereen vindt het mooi en is enthousiast. De meesten zijn blij dat er iets positiefs te zien is in deze moeilijke tijd, het is een soort opluchting. Dat is fijn om te lezen. Het is jammer dat het kunstschaatsen niet zo groot is in Nederland, terwijl het is zo'n geweldige sport is. Ik krijg nu video's van kinderen die pirouettes proberen te doen. Zo leuk!"

Door de coronapandemie kan Van Bemmel dit seizoen geen wedstrijden rijden. Ze traint nog wel in Amsterdam en Haarlem, maar minder dan voorheen. De afgelopen tweeënhalf jaar woonde en trainde Van Bemmel in Italië, vanwege de lockdown keerde ze noodgedwongen terug. Tegelijkertijd begon ze aan haar studie Geneeskunde aan de VU. "Het is zeker een pittige studie om naast de sport te doen", beaamt Van Bemmel. "Tot nu toe gaat de combinatie erg goed, dus ik hoop dit te kunnen blijven doen. Volgend seizoen hoop ik ook weer te starten met wedstrijden. Het allerliefst zou ik teruggaan naar Italië, maar als de coronacrisis is opgelost, heb ik ook aanwezigheidsplicht voor mijn studie, haha. In de vakanties wil ik wel proberen om naar Italië te gaan."