“Wat je veel ziet bij valpartijen op natuurijs, is dat de landing wordt opgevangen door de armen. Dat levert regelmatig polsfracturen op of de klap wordt opgevangen door de schouder."
"De banden rond de schouder en de vorm van de schouderkom kunnen dat geweld niet opvangen. Als gevolg schiet de schouder uit de kom of scheurt de kraakbeenring van de schouderkom. Door de schade aan de kom, functioneert het gewricht steeds minder en bestaat de kans dat de arm steeds sneller uit de kom schiet in het vervolg.”
Goed beslagen ten ijs
67% van alle schaatsers die op de Eerste Hulp in het ziekenhuis belanden, heeft een fractuur in de schouder, arm, hand of pols. Heel veel kun je er niet aan doen, denkt Hofsink.
“Wat ik wel steeds meer zie is valtrainingen. Het is ook opvallend hoe topatleten vaak weten te voorkomen dat ze zwaar geblesseerd raken. Zij hebben die motorische vaardigheid wel, veel recreanten niet. Stuntmensen doen dit soort trainingen ook. Ze weten hoe ze over een motorkap heen moeten rollen zonder iets te breken.”
De kans dat de recreatieve schaatser dat in zijn voorbereiding opneemt, is echter klein. Voorbereiding is sowieso het probleem van veel plezierschaatsers. Want pas zodra het gaat vriezen, komen de schaatsen uit het vet. Veel klachten in de rug komen daar bijvoorbeeld vandaan.
Slechte conditie
Rugklachten kennen grofweg twee oorzaken. De eerste is dat de spieren in de romp van het lichaam niet goed genoeg getraind zijn. “Er ontstaat lokale vermoeidheid in de spieren. De pijn die je daardoor voelt kan geen kwaad, maar het is niet prettig.” Lokale vermoeidheid in de rug ontstaat sneller, wanneer de ketens van spieren in de omgeving van de rug niet goed genoeg getraind zijn.
“Als je je romp niet stevig kunt stabiliseren, kun je je beenkracht niet kwijt in de afzet. Als je bekken bijvoorbeeld scheef zakt tijdens de schaatsafzet, moet je rug dat opvangen. Je kunt je voorstellen dat de rug dat op een gegeven moment ook niet meer aankan. Bovendien zorgt het voor krachtverlies in je lichaam, in plaats van dat de kracht rechtstreeks op het ijs belandt. Betere rompstabiliteit geeft hetzelfde effect als techniekverbeteringen. Met minder energie kun je harder.”
De tweede winst van een betere core stability is dat de efficiëntie in de communicatie tussen vezels en spieren toeneemt. “Als je normaal, bij wijze van spreken, tien vezels gebruikt, en na balansoefeningen gebruik je er nog vijf, dan houd je het twee keer zo lang vol.” Voor wie denkt dat hij daarvoor maanden moet trainen: “Dit effect bereik je al heel snel, door één of twee keer per week een programma met oefeningen af te werken.”
Extreme schaatshouding
Rugklachten kennen ook een tweede component. En die heeft alles te maken met de extreme houding van schaatsers. De gebogen houding zorgt voor anderhalf tot twee keer zoveel spanning op je gewrichten als wanneer je rechtop staat.
“De tussenwervelschijven krijgen het behoorlijk voor de kiezen. Deze stijfelastische schijven functioneren als schokbreker tussen de wervels. Op het moment dat je langdurig in gebogen houding zit, krijg je een puntdruk in de tussenwervelschijf. Aan de voorkant wordt het samengeperst, waardoor de inhoud van de tussenwervelschijf uitpuilt naar achter of schuin naar achter. Daar lopen zenuwen die pijn veroorzaken.”
Dat kan zomaar lijden tot een hernia. “Als de rugpijn op een gegeven moment gepaard gaat met een doof gevoel in de benen of zelfs spierkrachtverlies, dan is de kans groot dat het om een hernia gaat.”
In veel gevallen is de pijn gelukkig een stuk onschuldiger. “Tijdens het schaatsen in de houding staat de ronding van de rug in zijn eindstand. De gewrichtjes kunnen niet verder. Dat betekent dat het bindweefsel vol op strekking staat. Het bindweefsel zorgt voor het stramme gevoel. Als je even overeind komt, voel je je verlicht. Dat gevoel betekent dat het bindweefsel weer ontspant en als een elastiek terugtrekt. Dan kun je weer verder.”
Harde klap
Een val op het ijs kan hard aankomen. Zeker als het onverwacht komt en je met je schaats in een scheur blijft steken. Knieën en heupen zijn vaak de eerste schokbrekers. In de meeste gevallen behoorlijk pijnlijk, maar ook onschuldig. “Wat je vaak ziet is dat er een botkneuzing ontstaat. We adviseren dan eigenlijk altijd om te blijven bewegen, tenzij na weken de klachten nog niet afnemen en je nog steeds reactie voelt op inspanningen.”
Ontstaat er een grote blauwe plek na een val, dan is er vaak sprake van een spierkneuzing. “De blauwe plek laat zien dat er een bloeding is ontstaan. Door de klap is er schade ontstaan aan vaten en soms ook in de spier. Blijft de blauwe plek vrij egaal, dan is er, behalve een stijf en pijnlijk gevoel, niets ernstigs aan de hand.”
Preventie
Tot slot: wat kun je preventief doen? Werk aan je mobiliteit en core stability. Daarmee ga je sowieso gemakkelijker door het leven. En die valpartijen? Of de klap incasseren of knie- en heupbeschermers kopen.
Meer tips lezen? Je vindt ze op schaatsen.nl/tips.
