Voor Jan Bos was het OKT altijd een lekker spelletje

Angstzweet, slapeloze nachten en nachtmerries: het zijn de gebruikelijke ‘metgezellen’ van ’s
lands topschaatsers die zich elke vier jaar met knikkende knieën, migraine van de stress of andere nare bijverschijnselen melden voor het Olympisch Kwalificatietoernooi. Vrijwel niemand schaart deze wedstrijden onder de most wonderful time of the year, in deze periode een veelgehoord riedeltje van Andy Williams in de niet te stoppen tsunami van kerstmuziek op de radio.

Er is een man voor wie de strijd in Thialf geen bloedbad was, maar een soort sprookjesbos. Jan Bos had een stilzwijgend pact met het OKT dat hem áltijd (vier edities) tickets verschafte om af te kunnen reizen naar de Winterspelen. Elf starts, zeven keer de beste op een afstand, een fenomenale score. De koning van de OKT’s, die titel past hem wel. “Echt, er was geen leuker toernooi dan deze serie races. Die haalde het beste in me naar boven. De spanning was groot, de belangen enorm, maar ik genoot ervan. De spanning opbouwen naar de concurrenten was vooral erg mooi, daar had ik een speciale methode voor ontwikkeld”, zegt de 46-jarige Bos die in 2011 is gestopt met schaatsen.

Wat-ie deed, kun je omschrijven als een vriendelijke manier van intimideren. “Wanneer ik de kleedkamer van Thialf binnenliep, kwam ik heel zelfverzekerd over. Om je heen zag ik alleen maar strakke, nerveuze koppies, terwijl ik fluitend mijn spullen pakte. Op dat moment stond ik al met 1-0 voor op de rest. Ik maakte er een spelletje van zonder de tegenstanders naar beneden te halen. Natuurlijk moest ik wel goed zijn en hard schaatsen, maar dat was ik meestal ook wel. Het hele seizoen was afgestemd op het OKT, alle voorafgaande wedstrijden waren ondergeschikt.”

Waarom hij in de winters van 1997-’98 (voor de Spelen van Nagano), 2001-’02 (Salt Lake City), 2005-’06 (Turijn) en 2009-’10 (Vancouver) elke keer kinderlijk eenvoudig ongeschonden uit het ‘bloedbad (typering van Thomas Krol voor het OKT) tevoorschijn kwam, is moeilijk te verklaren. Bos noemt de beperkte concurrentie op zijn afstanden (500, 1000 en 1500 meter) een reden; alsof namen als Erben Wennemars, Ids Postma, Simon Kuipers of Stefan Groothuis niets voorstelden..... Nee, het is meer het gevoel dat zich meester maakte van hem, zodra het gevecht om de startbewijzen in aantocht was, samengebald in drie woorden: niet te verslaan.

“Tickets ophalen was het doel, ongeacht of er een kampioenschap aan verbonden was. Ik wist van mezelf dat ik altijd hard genoeg reed om me te plaatsen, daarom had ik geen last van stress of zenuwen. In 1997, de eerste keer dat ik deelnam aan het OKT, waren we net bezig met de klapschaats. In die ontwikkeling kwam zo’n belangrijk toernooi voor mij op het juiste moment”, aldus de broer van baanrenner Theo Bos, met wie hij overigens tijdens de Zomerspelen in Athene meedeed aan de teamsprint op de wielerpiste.

Hij won de 500 meter heel gemakkelijk twee keer en bleef Erben Wennemars nipt voor op de 1000 meter. De 1500 meter ging oorspronkelijk aan zijn neus voorbij door de vijfde tijd die hij reed. Omdat de wel geplaatste Wennemars – de in zijn olympische rit op de 500 meter zwaar crashte – verstek zou moeten laten gaan, kon Bos alsnog de schaatsmijl betwisten. In de aanloop naar Salt Lake City kwalificeerde hij zich op eigen kracht voor drie nummers: 1e op de 500 en 1000 meter, 2e op de 1500. Vier jaar later, Bos was reeds de dertig gepasseerd, slaagde hij wederom met vlag en wimpel. Drie keer eerste op het OKT. Dat hij vervolgens in 2010 voor de vierde keer op het olympisch toneel stond, was een klein mirakel. De gecompliceerde regeltjes hielpen Bos aan een startplek op de 1000 meter; de vierde plaats op de 500 meter tijdens het OKT volstond sowieso om mee te mogen op medaillejacht die voor hem in dat stadium al tamelijk kansloos was.

“Ik kreeg in de loop van 2009 de ziekte van Pfeiffer die me op de Spelen in Vancouver echt parten zou spelen.” Het verklaart zijn lage posities (29e op de 500, 12e op de 1000). Voor iemand die een vaste, succesvolle klant was op de OKT’s, valt de olympische oogst van vier Spelen enigszins tegen. Bos heeft thuis twee zilveren medailles, beide behaald op de 1000 meter van Nagano en Salt Lake City. “Ach ja, waarom liep het steeds anders af?” Hij stelt zichzelf de vraag ook nog eens. “Het is een combinatie van factoren. Ik had meestal moeite met de ijsvloer die de ijsmeester neerlegde. Ik was een relatief zware schaatser. De Canadees die de baan prepareerde, schaafde een paar dagen voor de race een paar centimeter af van de toplaag, om het daarna weer op te bouwen. Dat ijs bleek te bros voor mij, ik kon nooit al mijn vermogen erop kwijt. Het brak onder mijn schaatsen weg.”

“Hoewel ik in Salt Lake City ontzettend veel moeite had met het ijs, won ik toch zilver. Tegen een ontketende Gerard van Velde kon ik gewoon niet op. Hij was op het OKT nog geen schim van mij, maar een paar maanden later bizar goed in Amerika. Zo gaat dat op de Spelen… Ik had liever gezien dat het andersom was geweest: meer medailles dan steeds winnen op het OKT. Ik klaag niet hoor, want ik kijk tevreden terug.”

“Zo meteen zul je in Thialf opnieuw verrassingen zien. En veel verliezers en winnaars. Het wordt boeiend”, weet Bos, die de kansen voor mannen als Sven Kramer en Koen Verweij niet al te hoog inschat. “Ik ben ook erg nieuwsgierig naar de komende maanden. Internationaal is het helemaal interessant, omdat er érg veel buitenlanders momenteel wel heel hard schaatsen.” Zijn laatste woorden klinken onheilspellend… 

(met medewerking van Nol Terwindt)

Wie waren op weg naar de Spelen van Pyeongchang in 2018 de besten op het OKT?