Aan het eind van het vorige schaatsseizoen klonk de noodklok. In maart zou wel eens het allerlaatste nationale kampioenschap zijn verreden… De in 1946 opgerichte Landelijke Vereniging van Schoonrijders (LVS) hield per 1 juli op te bestaan, daags na de uitgestelde viering van haar 75ste verjaardag. Het LVS-bestuur gaf tevens sturing aan de sectie Schoonrijden binnen de KNSB, die zo ook een stille dood dreigde te sterven. Zonder organisatie heb je geen wedstrijden, en zeker geen NK… Wie zou de handschoen oppakken?
“Wij hebben bij de LVS jaren gezocht naar nieuwe bestuursleden, daar is hard aan getrokken, maar het lukte gewoon niet om die te vinden”, zegt Pleunie Korteland. “Je bent als vereniging veel bezig met regeltjes, terwijl je liefst je tijd steekt in het schaatsen. De meeste schoonrijders zijn al wat ouder, heel blij dat ze nog op de schaats staan en zo van onze sport kunnen genieten. Ze hebben het vaak druk met ander vrijwilligerswerk, of met oppassen op de kleinkinderen.”
Geluk bij een ongeluk: met het opheffen van de LVS viel de werkdruk weg, die hoort bij het runnen van een vereniging. Op advies van Martijn Hagens, verenigingsadviseur bij KNSB Sportparticipatie, werd besloten alleen een nieuw sectiebestuur binnen de KNSB te formeren. Daar bleken wel genoeg enthousiaste schoonrijders toe bereid, waarbij de zes trainingsgroepen elk een vertegenwoordiger leveren. Korteland: “Een mooie oplossing, waarbij van de nood een deugd is gemaakt.”
“Wij zijn vol ambitie en willen de komende winter veel energie steken in de promotie van het schoonrijden”, vertelt Yvonne Nieboer, secretaris van het kersverse sectiebestuur schoonrijden, die de kar trekt samen met Fie van Onna (voorzitter) en Ria Kraaimaat (penningmeester). “We willen ook jongere mensen enthousiasmeren voor het schoonrijden, onder meer door het geven van demonstraties.”
Verspreid over het land zijn zes trainingsgroepen actief. Samen zijn ze goed voor zo’n 150 schoonrijders, die trainen op de ijsbanen van Hoorn, Alkmaar, Zoetermeer, Dordrecht, Utrecht en Heerenveen. De zes opereerden tot 1 juli onder de vlag van de LVS. Nadat die is opgeheven, hebben drie groepen zich aangesloten bij reguliere schaatsverenigingen. Twee oriënteren zich nog op een nieuwe organisatievorm. In Utrecht is vol elan een nieuwe club opgericht: de Vereniging van Schoonrijders (VVS), waarover straks meer.
“Het schoonrijden is niet dood, we zijn springlevend”, benadrukt Yvonne Nieboer. Haar trainingsgroep heeft zich aangesloten bij de Alkmaarsche IJsclub, een van de oudste en grootste schaatsverenigingen van het land. Dat biedt kansen op nieuwe aanwas voor de schoonrijtak. Nieboer: “We hopen op enige kruisbestuiving. In Alkmaar zijn ook schaatslessen voor ouderen, waar wij welkom zijn. Misschien dat we mensen uit die groep ook op onze trainingen kunnen verwelkomen. Het zou mooi zijn als ze binnen de club ook de jeugd kennis laten maken met schoonrijden, of dat we het een plekje kunnen geven bij het schoolschaatsen.”
De schoonrijders willen hun sport ook meer promoten op de lokale ijsbaantjes, die in kersttijd voor vermaak zorgen in dorpskernen en stadsharten. Nieboer: “Kijk, vroeger moest je goed kunnen schaatsen om een meisje te versieren, en dan was het een pre als je prachtig kon zwieren op het ijs. Die tijd is voorbij, maar het is nog steeds heel leuk om te leren schoonrijden. Bewegen is goed en het is mooi om enorm te zwieren op het ijs, in balans en cadans, dat voelt ook heel fijn. Bovendien: als je de techniek van het schoonrijden beheerst, met name de kantwisseling, word je ook een betere hardrijder.”
“Zeker. Door een training schoonrijden mee te pakken, kun je ook als langebaner of shorttracker een betere schaatser worden”, zegt Mart Kuiper, adviseur van het sectiebestuur. Hij gaat clinics schoonrijden promoten, waarvoor hij zelf een kar vol speciale schoonrijschaatsen verhuurt, zoals de KNSB dat via SKATETIJD! bij het inlineskaten doet. Ofwel: het schoonrijden trekt het land in en het nieuwe sectiebestuur zal er alles aan doen om dat te stimuleren. Nieboer: “Het zou voor onze sport mooi zijn als bekende (oud)schaatsers willen deelnemen aan een demonstratie schoonrijden.” Met een glimlach: “Dan moeten ze wel eerst les komen nemen, want zo eenvoudig is het niet.”
Liefst zouden ze zien dat zo’n schaatstopper zich dan ook nog ontpopt als ambassadeur van het schoonrijden, want stiekem hopen de schoonrijders op een opleving van hun oeroude tak van sport. “Of de discipline een revival krijgt? Dat zou best wel eens kunnen”, zegt Pleunie Korteland. “Wij hebben ons in Dordrecht aangesloten bij de IJssportvereniging Alblasserwaard. Dat is een heel grote vereniging. Zij kenden ons helemaal niet, maar ik heb op de algemene ledenvergadering een praatje gehouden en men reageerde enthousiast. Er was al iemand die komt meedoen. Hij wilde al weten wanneer onze trainingen begonnen. Dat is eind september.”
In Utrecht is de opleving als volop ingezet. Daar heeft de trainingsgroep, die bestond uit zo’n twintig deelnemers, vorig jaar al de Vereniging voor Schoonrijders opgericht. Met fris elan mocht die club in één winter al twaalf nieuwe leden verwelkomen. “Ons motto is dat elk lid komend seizoen nog een nieuw lid aanbrengt. Of dat lukt weten we niet, maar de ambitie hebben we zeker”, zegt Ria Kraaimaat, drijvende kracht achter de VVS.
Daar, op De Vechtsebanen, richten de schoonrijders zich ook op mensen met een (tijdelijke) beperking. “Iedereen verdient een club”, zegt Kraaimaat. “Mensen die bijvoorbeeld vanwege een herseninfarct, tia’s of een ongeval niet meer kunnen of durven schaatsen, kunnen het bij ons weer komen leren. Schoonrijden is daarvoor zeer geschikt. We zitten op een rustig uur en hebben dankzij Sport Utrecht twee trainers om hen te begeleiden. Een vrouw die vanwege haar letsel niet meer wist hoe ze op de schaats het ene voor het andere been moest krijgen, was aan het eind van de winter weer in staat om heel voorzichtig twee rondes te rijden.”
Wat de VVS doet is misschien wel hét voorbeeld van de frisse wind die nu waait. Als het aan de KNSB ligt, blijft het schoonrijden nog tot in de lengte van jaren bestaan. “We beseffen wel dat deze tak van de schaatssport vergrijst. Maar het is ook onze plicht om het schoonrijden, als cultureel erfgoed, in de benen te houden”, zegt Jurre Trouw, manager Sportparticipatie van de KNSB. “Het is goed om te zien dat de schoonrijders zelf met frisse moed een nieuwe start maken. Vanuit de KNSB zullen wij dat zo goed mogelijk blijven ondersteunen.”
Blijft over: de vraag of er nog een volgend NK schoonrijden komt. Of was de editie van maart jongstleden echt de allerlaatste? “We gaan zeker weer wedstrijden houden”, antwoordt Yvonne Nieboer. “We willen daarbij wel beter inspelen op de wensen en behoeften van rijders. Komende winter houden we twee wedstrijden: eentje in november, waarschijnlijk in Zoetermeer. En jawel, op 30 januari staat weer een NK in de planning: in Alkmaar, het ijs daarvoor is al gehuurd.”
Dutch Roll
Tot pakweg 1800 had je in Nederland twee vormen van schaatsen: het rechtuit schaatsen en het buitenoverrijden, ofwel zwieren. Bij rechtuit ging het om snelheid en bij buitenover draaide het om de elegantie. Door op de buitenkant van je schaatsijzer te rijden, kon je prachtige bogen maken. Op 17de-eeuwse schilderijen zie je vaak zwierende schaatsers afgebeeld. Deze zwierslag stond internationaal bekend als de ‘Dutch roll’.
Het schoonrijden is een vorm van buitenoverrijden, waarbij de schaatser van de buitenkant ook weer op de binnenkant van het ijzer moet uitkomen, voordat hij de volgende streek zet.
Rond 1850 ontstond er meer belangstelling voor het schoonrijden, omdat het hardrijden in wedstrijdvorm als te wild werd beschouwd. Vandaar dat soms een extra prijs werd uitgereikt voor hardrijders die dat ook nog schoon (mooi) deden. Zo ontstonden uiteindelijk kampioenschappen, tot en met NK’s aan toe.
Na de Tweede Wereldoorlog werd in 1946 de Landelijke Vereniging van Schoonrijders opgericht. Als er natuurijs lag, werden volop wedstrijden georganiseerd. Vanaf de jaren 60, toen Nederland op langebaan en kunstrijden internationale successen begon te boeken, verloor het schoonrijden langzaam maar zeker aan populariteit. Later sloeg de vergrijzing toe. Nu zijn nog zo’n 150 schoonrijders actief, afkomstig uit alle schaatsdisicplines, van wie er 30 tot 35 deelnemen aan wedstrijden. “Maar is er weer eens echt natuurijs, waarop mensen zien wat schoonrijden is en hoe mooi schoonrijden is, dan zorgt dat voor aanwas van nieuwe leden”, zegt Pleunie Korteland. “Ons motto is dan ook: Schoonrijden, je kunt het blijven doen!”
