10. Marleen Elstgeest
Marleen Elstgeest had al eens een wedstrijd over honderd kilometer gewonnen in het Finse Kuopio, maar daarna stokte de teller een beetje. Tot ze op deze dag excelleerde in de Alternatieve van 2008. Ze was weg met een drietal, maar merkte niet eens dat de andere twee wegvielen. Ja, pas toen ze een beetje om zich heen keek, kwam Elstgeest erachter dat ze alleen was. Nog dertig kilometer ploegde de schaatsster uit Hoogmade in haar eentje in de zware omstandigheden op de Weissensee, tot ze volledig kapot over de finish gleed. "Die wedstrijd in Kuopio was een peulenschil vergeleken bij dit", verzuchtte Elstgeest.
9. Karlo Timmerman
Soms zit het opmerkelijke helemaal niet in de tragiek of in de heroïek, maar juist in het ontbreken daarvan. Neem de overwinning van Karlo Timmerman. We schrijven 2011 en de rijder uit Staphorst is een man waarvoor niemand een stuiver geeft in een Alternatieve. Timmerman is een sprinter, geen natuurijsman, en zeker niet als het een beetje zwaar wordt. Maar deze editie is niet zwaar. Sterker nog, bijna iedereen kan mee. Liefst 74 rijders halen de finish, meer dan ooit. En de race eindigt zowaar in een massasprint. Nooit vertoond! Karlo Timmerman troeft Mart Bruggink en Martijn van Es af en is misschien wel de meest verrassende winnaar van de Alternatieve ooit.
8. Neeke Smit
Misschien wel de koudste Alternatieve ooit. De thermometer zakte op die zaterdag in 1991 naar liefst 25 graden onder nul. Maar er werd gereden. Ook door Neeke Smit, de kleine krachtpatser van Terschelling. De gang naar Dolomitenblick voelde als schaatsen in een vrieskist. Zeven lagen kleding droeg Smit en nog was het lijf nauwelijks warm te krijgen. "Mijn gezicht, alles is bevroren", stamelde ze na afloop. Maar dat bleek jaren later alleen maar mooi voor het verhaal van de vrouw die twee jaar later opnieuw zegevierde.
7. Peter de Vries
Peter de Vries was een veelbelovende marathonschaatser, maar een ernstig ongeval leek een einde te maken aan zijn loopbaan. Met een gebroken kuitbeen en een verbrijzeld scheenbeen is het moeilijk schaatsen. Maar De Vries revalideerde twee lange jaren en kwam terug. In 1996 leverde hem dat zijn grootste triomf op: winst in de Alternatieve, een staaltje dat hij overigens twee jaar daarna herhaalde. In de winst zelf zat ook nog wat dramatiek verscholen. Want het was Piet Kleine die op weg leek naar de zege. Hij reed vijf kilometer voor de streep in een scheur en viel, De Vries passeerde hem en won.
6. Jens Zwitser
Voor de Weissensee was 2007 een rampjaar. Grondlegger Aart Koopmans was vlak daarvoor overleden, de editie die aan hem zou worden opgedragen leek aanvankelijk niet door te gaan wegens overmatige sneeuwval. Maar toen opeens het grote meer dicht lag, werd er toch gereden, al was het geen echte Alternatieve, maar slechts 150 kilometer. Misschien had Tristan Loy dat liever niet gehad. De loeisterke Fransman, niet voor niets omgedoopt in Bretons Beton, was op weg om de Marseillaise te laten schallen over de Weissensee. Nog één bochtje, naar links, dat wel. Loy ging onderuit en schoof meters verder de sneeuwrand in. Geen nood, want achtervolgers Jens Zwitser was nog tweehonderd meter weg. Maar Loy kon niet meer op zijn benen staan, zo kapot was hij. Twee pogingen, drie pogingen. En tot zijn verbijstering zag hij Zwitser al voorbijkomen toen de vierde poging succes had. Zwitser kon het amper geloven, Loy al helemaal niet. Op het bord staat een lege plek bij 2007, maar gelukkig voor Jens Zwitser won hij in 2012 alsnog de echte Alternatieve.
5. Niels Mesu
Dat Niels Mesu in 2016 samen met Bart Mol en Jordy Harink tachtig kilometer lang het peloton voor wist te blijven, was indrukwekkend. Dat hij in de slotfase eerst Harink zag wegvallen en daarna Mol los reed, was prachtig. Dat Mesu vervolgens solo over de streep kwam, was groots. Maar de echte heroïek zat hem in zijn verhaal. Niels Mesu had drie jaar eerder kanker overwonnen. Dat gevecht op de Weissensee was daarom niet zijn belangrijkste strijd; die voerde hij tegen zijn ziekte. Voor de jonge Zeeuw werd die dag op de Weissensee een mijlpaal in meerdere opzichten. Triest detail: Mesu moet nu opnieuw datzelfde gevecht leveren.
4. Crispijn Ariëns
Het was niet de kou die de Alternatieve van 2017 omtoverde tot een ware hel. Nee, het was juist de warmte. Het ijs op het bergmeer smolt als sneeuw voor de zon maar het peloton moest er nog wel tientallen kilometers lang overheen. Het ijs achterop het grote meer werd vergeleken met slushpuppy, het vloeibare ijs (met siroop) waar kinderen in de zomer verzot op zijn. Voor schaatsen is dat minder geschikt. Dat ondervond Crispijn Ariëns, die viel. En viel. En viel. Net als de rest. Niemand ontkwam aan de ellende waarin alleen de allersterksten konden overleven. Dat was Ariëns. Ondanks gebroken ribben, ondanks een knie die meer weghad van een legpuzzel. De Brabander knokte en knokte. Hij liet zien deze dag de sterkste te zijn van allemaal en werd beloond met de mooiste overwinning in zijn loopbaan.
3. Erna Last-Kijk in de Vegte
Eerlijk is eerlijk, Erna Last-Kijk in de Vegte had ook net zo goed de nummer één kunnen zijn in deze top tien. De schaatsster uit Genemuiden beleefde een geweldig afscheid van de sport door uitgerekend in haar laatste seizoen vrijwel alles op natuurijs te winnen. Ook de editie van 2013, die bol stond van drama. De overvloed aan sneeuw, de kou, de scheuren in het ijs zorgden voor een slagveld in het damespeloton. Een handjevol haalde de finish, en Last-Kijk in de Vegte was daar als eerste. Achter de finish: beelden als na een natuurramp. Zelden zoveel vrouwen in huilen zien uitbarsten, opgevouwen in glimmende folie. Zoals gezegd: Erna Last-Kijk in de Vegte had ook de nummer één kunnen zijn. Waarom niet? Omdat voor de vrouwen in de barre omstandigheden de tocht werd ingekort tot 150 kilometer.
2. Elma de Vries
Het zijn niet altijd de winnaars die voor de tragiek zorgen. Daarvan was 2017 een prachtig voorbeeld. Elma de Vries leek op weg naar de winst, op weg naar haar tweede zege sinds ze in 2008 de Alternatieve op haar naam schreef. De sprint van vier vluchters was een kolfje naar haar hand. De routinier was simpelweg de sterkste van allemaal. Maar niet de gelukkigste. Twintig meter en één scheur scheidden De Vries van een prachtige zege. De val, de schreeuw van ontzetting uit honderden kelen, en de ontreddering van Elma de Vries staan nog helder voor de geest. Elma de Vries werd vierde. Maar bij ons eindigt ze als tweede.
1. Simon Schouten
Veel heroïscher kan een Alternatieve niet worden dan de editie van 2013. Sneeuwjacht geselde de Weissensee, waar voor publiek en begeleiders geen beschutting meer was te vinden. Het peloton was nauwelijks meer herkenbaar, maar transformeerde in een stel voortglijdende sneeuwpoppen. Voor ijsmeester Norbert Jank was het vechten tegen de bierkaai. Geen sneeuwschuiver kon op tegen het tempo waarmee de vlokken over het bergmeer werden uitgestort. Eén man onderscheidde zich. Nee, niet de krachtpatsers met jaren ervaring, maar de jonge Simon Schouten. Zoon van en tulpenkweker uit het Noord-Hollandse Andijk, gewend aan zwaar werk. Sneeuw op de bril, sneeuw in het haar, sneeuw overal. Struikelend, ploeterend, maar heel zeker op weg naar de meest tot de verbeelding sprekende overwinning in dertig jaar Weissensee.
Alle winnaars Alternatieve Elfstedentocht
1989 Dries van Wijhe – Alida Pasveer
1990 Jan Oliemans – Alida Pasveer
1991 Hylke Boerstra – Neeke Smit
1992 Egbert Vossebelt – Jopie van Wegen
1993 Jan Kooiman – Neeke Smit
1994 Erik Hulzebosch – Dukke Zijlstra
1995 Lammert Huitema – Klasina Seinstra
1996 Peter de Vries – Klasina Seinstra
1997 Ruud Borst – Klasina Seinstra
1998 Peter de Vries – Gretha Smit
1999 Peter Baars – Klasina Seinstra
2000 Arjan Schreuder – Gretha Smit
2001 Erik Hulzebosch – Gretha Smit
2002 Miel Rozendaal – Petra Grimbergen
2003 Ruud Borst – Petra Grimbergen
2004 Henk Angenent – Petra Grimbergen
2005 Jeroen de Vries – Petra Grimbergen
2006 Bertjan van der Veen – Elma de Vries
2007 -
2008 Lars Hoogenboom – Marleen Elstgeest
2009 Casper Helling – Daniëlle Bekkering
2010 Jorrit Bergsma – Daniëlle Bekkering
2011 Karlo Timmerman – Mariska Huisman
2012 Jens Zwitser – Carla Zielman
2013 Simon Schouten – Erna Last-Kijk in de Vegte
2014 -
2015 Erwin Mesu – Yvonne Spigt
2016 Niels Mesu – Birgit Witte
2017 Crispijn Ariëns – Lisa van der Geest
