10 februari 2017. Het is 18.10 uur Zuid-Koreaanse tijd en Jan Smeekens heeft net zijn 500 meter gereden bij de WK Afstanden. Een dag voor zijn dertigste verjaardag voelde hij aan alles dat het heel snel ging op het ijs van Gangneung. Het was dan weliswaar geen foutloze race, maar doordat hij makkelijk snelheid kon maken, waren die foutjes verwaarloosbaar.
Zijn tijd ziet hij niet direct. Pas op de kruising spot hij het scorebord: 34,58 seconden. Tot dan toe de snelste tijd, achthonderdste sneller dan de Duitser Nico Ihle. Dat kan weleens een pittige tijd zijn om te verslaan, bedenkt Smeekens dan. Maar met nog vier ritten te gaan, is hij er allerminst zeker van dat dit weleens de winnende tijd kan worden.
Zijn hartslag gaat omhoog, de spanning is om te snijden. Die paar minuten duren voor hem een eeuwigheid. Het zal toch niet weer? Het overkwam hem al eens eerder dat hij op het laatste moment het goud verloor. Exact drie jaar eerder waande de Raaltenaar zich heel even olympisch kampioen op de 500 meter. Het scorebord zette een 1’tje achter zijn naam, maar een paar seconden later veranderde dat naar een 2’tje. Met een verschil van 0,012 seconde ging het goud toen alsnog naar Michel Mulder. Ook op de WK Afstanden van 2011 en 2013 voerde hij tijdelijk de ranglijst aan, maar moest hij genoegen nemen met brons.
Met nog één rit te gaan, durft Smeekens nog niet te juichen. Ruslan Murashov is de laatste die nog onder de tijd van de Nederlander kan duiken. De Rus start goed en passeert rap de finish. Maar het scorebord liegt ditmaal niet: 34,78 seconden. En dat betekent brons voor Murashov en een 'historische' gouden medaille voor Smeekens. Het is tevens de eerste keer dat er op een WK één 500 meter wordt gereden.
Emotioneel
Het is de hoofdprijs waar hij jaren naar heeft gesmacht. "Eindelijk, ik heb er zolang tegenaan gehikt", vertelt Smeekens trots in Hotel Chiemgauer Hof in Inzell. "Dan is het heel lekker om eindelijk bovenaan te staan en de beste van de wereld te zijn. Het geeft mij die voldoening van: zie je wel dat ik het kan? Ja, dit is echt het hoogtepunt van mijn carrière." De ontlading is groot na afloop. Iedereen vliegt hem aan, zelf staat hij te flippen, terwijl de adrenaline nog door zijn lichaam heen giert.
"Het was vrij emotioneel. Zeker ook omdat het een periode iets minder ging. Dan is het des te lekkerder om zo terug te komen." Pas als Smeekens even een momentje voor zichzelf heeft, komt het besef. "Als je dit kan delen met iedereen wie je lief en leed hebt gedeeld, gaat er toch een rilling door je heen", aldus de sprinter.
"Het was bovendien hartstikke leuk dat mijn twee ooms en tante erbij waren. Mijn ouders zaten in Nederland, die hebben enorm meegeleefd voor de tv. Aan de telefoon waren ze emotioneel, net als ik. Het was gewoon een geweldige rit in een geweldig toernooi op een geweldig moment in mijn carrière."
Revanche
Smeekens is geliefd bij de schaatsfans. Ook in tijden dat het wat minder ging, is hij beschaafd gebleven. De zesvoudig Nederlands kampioen op de 500 meter vindt dat zulk gedrag hoort bij een topsporter. "Als sportman gelden alleen prestaties, maar je wilt ook een sportman op alle vlakken zijn. Dus ook in periodes dat het minder goed gaat, hoor je er te staan. Ik denk dat mensen mij daarom ook die wereldtitel zo gunden. Ik kreeg echt superveel positieve reacties na het WK, hartstikke leuk natuurlijk."
Smeekens heeft het na Sotsji niet altijd even makkelijk gehad. Zowel mentaal als technisch liep het niet. Maar de sprinter heeft er altijd in geloofd om weer terug te keren naar de top. Revanche is echter nooit zijn drijfveer geweest. "Je moet niet uit haat proberen hard te schaatsen. Je moet het doen omdat je het leuk vindt en uit je eigen passie om de beste van de wereld te willen zijn. Als je uit bent op revanche, ga je dat doel nooit bereiken."
Ook op de Spelen van komend seizoen zint Smeekens niet op wraak. Op die manier gaat het volgens hem niet werken om goud te winnen. Wel erkent hij dat de Spelen van Sotsji nog altijd in zijn achterhoofd zitten. "Het is natuurlijk wel bagage die je meeneemt. Ik ben er mentaal sterker van geworden. Ik moet het uit passie doen en dan ga ik hopelijk winnen."
Of hij het dit seizoen anders heeft aangepakt dan in het jaar van Sotsji? "Fysiologisch gezien leg je wel andere accenten in je programma. Je leert van het verleden en neemt hier en daar een risico om beter te worden. Mentaal gezien is er niks veranderd. Elke keer als ik aan de streep sta, wil ik gewoon verschrikkelijk hard rijden. Dat is altijd zo geweest."
Grappen
Vergeleken met vorig seizoen heeft Smeekens zijn voorbereiding niet aangepast. Hij weet dat de aanpak van Jac Orie, de coach met wie hij al negen jaar samenwerkt, aanslaat. Smeekens noemt die aanpak 'een puzzel waarmee je lang met elkaar mee bezig bent'. De veilige oplossing is achtergebleven. Daarentegen zijn er wel risico's genomen. "Je moet soms op je bek durven gaan om uiteindelijk beter te worden. Van altijd hetzelfde doen leer je weinig. Ik ben daarom ook heel blij dat ik al die jaren met Jac heb mogen werken."
En dat zijn aanpak werkt, blijkt wel uit het feit dat de ploeg van Orie op de WK Afstanden domineerde. Op alle individuele afstanden bij de mannen pakte een rijder van LottoNL-Jumbo een gouden medaille. Smeekens op de 500 meter, Kjeld Nuis op de 1000 en 1500 meter en Sven Kramer op de 5.000 en 10.000 meter. "We hebben met zijn allen van het WK genoten. Elke dag was een feestje", zegt hij met een grote glimlach op zijn gezicht.
"De sfeer is gewoon heel goed in onze ploeg. We maken veel grappen, maar zeggen ook waar het op staat. We peppen elkaar op als het even wat minder gaat en houden elkaar scherp. Dat maakt een team een goed team. Hoe ik zelf ben in de groep? Ha, ik draag ook mijn steentje bij met grappen. Ach, weet je, als Sven het niet doet, doet Kjeld het, en als Kjeld het niet doet, doe ik het of Hein. We vullen elkaar lekker aan en het is gewoon heel gezellig."
Cadeautjes
Toch is de knop na het succesvolle WK alweer snel omgezet. Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst, zo omschrijft hij het zelf. De focus ligt nu op de eerste wedstrijd van het seizoen: de KPN NK Afstanden eind oktober. Daar worden tickets verdeeld voor de World Cups. Maar het olympisch kwalificatietoernooi (OKT) zal allesbepalend zijn, zegt Smeekens. "In Nederland ligt het niveau hoog, er worden geen cadeautjes gegeven. Al ben je honderd keer wereldkampioen, je zult alsnog een snelle tijd moeten neerzetten."
Goud op de Olympische Spelen is een droom, maar het maakt zijn carrière niet meteen geslaagd. "Zo kijk ik er niet naar. Ik heb al zoveel lol gehad in het schaatsen. Dus om het zo zwart-wit te zeggen, nee, dat gaat me te ver. Natuurlijk leef ik nu om daar een gouden medaille te winnen, maar ik bekijk het per wedstrijd. Dat heb ik altijd gedaan en dat zal ik ook blijven doen."
